In het voorjaar hoor je als je in de tuin bent veel verschillende vogels. Het echte zingen doet maar een klein gedeelte van de vogels, andere maken wel geluiden. Sommige vogelmannetjes  verdedigen met zang hun territorium en zoeken zo een vrouwtje. Toch blijken ook vrouwtjes te zingen. Na de broedtijd is zingen niet meer nodig. Het trekt dan alleen maar de aandacht van roofdieren en dus stoppen de meeste zangvogels er dan mee. Het voorjaar is de uitgelezen tijd om vogelgeluiden te gaan herkennen. Er zijn hiervoor verschillende goede websites en apps.

Door: Hennie van Elderen

Nachtegaal
In het begin kan het knap lastig zijn om al die geluiden uit elkaar te houden. Vogels maken verschillende geluiden om met elkaar te communiceren. Ze kennen roepjes en zang . Een roep heeft niet altijd met voortplanting te maken, de zang meestal wel. De mannetjes zingen vaak het mooiste. Ze vertellen hun soortgenoten dat die plek, hun territorium, al bezet is. Vrouwtjes kiezen de mannetjes die zij het mooist en het langst vinden zingen als teken van een goed leefgebied en veel voedsel voor de jonge vogels. Sommige vogels zingen ook ’s nachts. De bekendste is de nachtegaal, in het broedseizoen in de duinen te horen. Als je ’s nachts een vogel hoort zingen is het meestal de roodborst, familie van de nachtegaal.  Zij zingen wel het hele jaar door. De merel begint ’s morgens als eerste met zingen zo’n half uur of drie kwartier voor zonsopkomst. Ook zag ik een keer een merel om twee uur ’s nachts bij een lantarenpaal zingen! Na de merel volgt ’s morgens de zanglijster met zijn gezang.

Naast de zang kennen vogels ook verschillende andere geluiden.

  • Om soortgenoten te lokken en soms voor het markeren van een territorium.
  • Om de groepsband te onderhouden. Speelt ook een rol bij de paarband van vogels. Mannetjes stemmen hun geluid af op dat van hun vrouwtje, zodat verschillende paartjes anders klinken.
  • Wordt bij gevaar gebruikt. Dit zijn meestal ijle, korte geluidjes die voor roofdieren moeilijk te traceren zijn. Alarmroepjes van verschillende soorten lijken op elkaar, zodat ook andere soorten worden gewaarschuwd. Roofvogels laten hun plannen vaak varen als ze alarmroepjes horen.
  • Stimuleert de ouders om de jongen te voeren. Bij sommige soorten door het vrouwtje gebruikt om de paarband met het mannetje te verstevigen en hem om voedsel te vragen.

De syrinx
Anders dan zoogdieren produceren vogels geluiden via de syrinx, een zangorgaan met twee setjes stembanden dat zich bevindt aan het einde van de luchtpijp. De stembanden werken samen met de complexe spieren, pezen en botjes rond de syrinx. De vogel kan hierdoor twee tonen tegelijk zingen, zijn volume aanpassen en de toonhoogte bepalen. En dat terwijl hij constant beweegt. Zo leren de vogels, net zoals mensen, de beginselen van het zingen van de ouders en zijn de fluitkunsten van sommige zangvogels zo perfect dat ze zelfs menselijke geluiden kunnen namaken. Een vogel kan geluid maken met een dichte snavel. Sommige vogels houden hun snavel open om het geluid te versterken. Het wil zo goed mogelijk gehoord worden, want het is bezig zijn territorium af te bakeren.

Niet alle vogels hebben een syrinx. Enkele families, zoals sommige pinguïns, ooievaars en gieren hebben geen.

Sites, apps en cd’s
De mogelijkheden zijn talrijk om de vogelgeluiden te leren herkennen. De website van de Vogelbescherming heeft een uitgebreide vogelgids met zang en roepjes, en ze bieden ook een tuinvogelapp aan. Nico de Haan geeft een internetcursus met een viertal cd’s. Met de De Britse app Warblr schijn je zelfs je opgenomen geluiden te kunnen herkennen.

Honderden mensen van over de hele wereld hebben zowat alle vogelgeluiden opgenomen en samengevoegd. Een klus van zeven jaar. Meer dan 100.000 vogelgeluiden staan online  op de site www.xeno-canto.org.

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids

http://www.vogelkijkcentrum.nl/cd/

https://vroegevogels.vara.nl/pagina/cursus-vogelzang-wat-hoor-ik

https://www.kijkmagazine.nl/nieuws/hoe-zingt-de-zangvogel/

fotocredits: https://commons.wikimedia.org/ By HTO – Own work (own photo), Public Domain

 

Vroege vogels, zingende merel: