Voor onze Gluren-rubriek wilden wij dit keer naar de Hortus Botanicus in Leiden. Door een storing op het spoor en de werkzaamheden daaraan strandden we in Den Haag. Als alternatief bezochten we in het Huis van het Boek de tentoonstelling “Flora Batava”, gebaseerd op de allereerste flora van wilde planten in ons land.
Flora Batava
De Flora Batava verscheen voor het eerst in 1800 en het laatst in 1934. Uitgever Jan Christiaan Sepp kwam op het idee om een geïllustreerd overzichtswerk van alle Nederlandse planten te publiceren en hij had geen idee welke taak hij zich op de hals haalde.
De eerste hoofdredacteur van de Flora Batava, Jan Kops, vond het belangrijk om de bevolking bewust te maken van het nut dat wilde planten konden hebben. Voor het boerenbedrijf bijvoorbeeld werd genoemd welke planten eetbaar waren voor het vee en waar het vee ziek van werd. Ook was het de bedoeling dat geïnteresseerden en plantkundigen eropuit gingen om planten te verzamelen en op te sturen naar de hoofdredacteur. Die verzamelde er literatuur over, beschreef ze en zorgde dat er een tekening bij kwam. Het werd een boekenreeks van 461 afleveringen, verdeeld over 28 delen.
Op de 2.240 handgekleurde gravures en litho’s zijn ruim 2.630 naar het leven geschilderde planten, paddenstoelen, mossen en wieren afgebeeld. Het originele werk is maar op een paar plaatsen in Nederland bewaard gebleven en niet eens overal compleet. Op 1 juni jl. is een heruitgave van dit monumentale werk gepresenteerd.
De tentoonstelling
In de tentoonstelling laten hedendaagse wetenschappers, schrijvers en kunstenaars zien wat de Flora Batava ons nu nog kan leren. Zij gaan in op uiteenlopende onderwerpen, zoals de kennis over de toepassingen van planten als voedsel, medicijnen en pigmenten. Te zien zijn botanische schatten uit
de collecties van de KB nationale bibliotheek en Huis van het Boek: van middeleeuwse handschriften tot moderne, op planten geïnspireerde kunstenaarsboeken. Ook is er aandacht voor de oorspronkelijke makers en het maakproces in de vorm van origineel herbariummateriaal en de
originele aquarellen uit de collecties van Naturalis Biodiversity Center en Wageningen University. De Flora Batava laat zien dat in de negentiende eeuw in Nederland al invasieve exoten opdoken zoals de Canadese waterpest in de grachten van Leiden. Een aantal planten hebben zich in de loop van de
jaren over ons land verspreid en er zijn dertig planten inmiddels uitgestorven. Een honderdvoud wordt met uitsterven bedreigd.
Het museum Huis van het Boek
Het museum is het oudste boekenmuseum ter wereld. Het is gevestigd in het voormalige, sfeervolle woonhuis van baron Van Westreenen van Tiellandt in Den Haag. Van Westreenen was een typische 19de-eeuwse verzamelaar die grote belangstelling had voor de geschiedenis van de oude culturen.
Hij verzamelde niet alleen boeken maar ook voorwerpen uit onder andere de Griekse, Romeinse en Egyptische oudheid.
Het museum beheert een verzameling boeken uit alle perioden van de westerse boekgeschiedenis. De Middeleeuwse handschriften, die nog geheel met de hand geschreven en verlucht zijn, behoren tot de topstukken. In de boekzaal staan ook voorbeelden van de oudste vormen van het gedrukte
boek, de incunabelen. Tot de collectie behoort ook de Bibliotheca Thurkowiana Minor, een miniatuurbibliotheek met 1515 miniboekjes.
Voor elke leeftijd is er een programma. Kinderen kunnen aan de slag in het scriptorium of in de drukkerij. Het museum biedt het onderwijs verschillende actieve schoolprogramma’s aan over de geschiedenis van het boek.
De tentoonstelling Flora Batava is nog dit jaar tot en met 3 september in het museum te bezoeken.
Hennie van Elderen, tuin 86