Waar komt die belangstelling voor beelden van boeddha toch vandaan, hoe is de belangstelling voor boeddha beeldjes te verklaren? In tuincentra en via internet zijn ze te koop in allerlei soorten en maten. Er wordt zelfs gezegd dat boeddha “de nieuwe tuinkabouter” is, een uitspraak van cabaretier Thomas van Luyn. Er is ook een boek met de titel “Boeddha in het tuincentrum” (Paul van de Velde). Toch zijn de meeste mensen die een boeddha beeld in huis of tuin hebben staan geen boeddhist.
Het boeddhisme in een notendop: een rijke prins, Siddharta Gautama kwam buiten zijn paleis allerlei ellende tegen. Hij wilde inzicht krijgen hoe hij het lijden op aarde kon beëindigen en hoe hij de cirkel van reïncarnatie van de ziel kon doorbreken. Dat inzicht ook wel “verlichting” bereikte hij na een lange tijd mediteren. Zo werd hij Boeddha of “de verlichte” Hij stelde richtlijnen en leefregels samen opdat de mens die van nature goed is ook die verlichting zou kunnen bereiken. Dit speelde zich af in de 5e eeuw voor Christus. Het boeddha beeld in lotushouding zoals we dat het meest zien stelt dat moment van verlichting voor.
De leer van boeddha werd verspreid door heel zuidoost Azië. Er ontstonden verschillende richtingen binnen het boeddhisme en in ieder land werd het ingepast in het daar al bestaande geloof of de filosofie. In het Westen en in Nederland kwam er in de 60er jaren van de 20e eeuw veel belangstelling voor oosterse godsdiensten en filosofieën. Zo ook voor het boeddhisme. In de tijd van ontzuiling en ontkerkelijking werd het boeddhisme gezien als godsdienst zonder God, als levensfilosofie, waarin vredelievendheid, vriendelijkheid. goedheid en harmonie centraal staan.
Zen boeddhisme
Met name het, uit China en Japan afkomstige Zenboeddhisme heeft in Nederland veel aanhang gekregen. Alweer heel beknopt:” Zen is in een levenskunst die in zijn oorspronkelijke vorm gekenmerkt wordt door openheid; verbondenheid met anderen en onze fysieke omgeving en het loslaten van onszelf”. Bij het Zen boeddhisme staat het mediteren centraal. Vipassana meditatie of aandacht meditatie (mindfullness) met het doel de geest te zuiveren van negatieve emoties vindt veel aanhang met name om stress te bestrijden.
Toen de Dalai Lama (de in ballingschap levende geestelijk leider van Tibet) Nederland bezocht sprak hij over “Tulpen boeddhisme”. Dat bedoelde hij niet onaardig. Hij stelde alleen vast dat het goed is dat de leefregels van het boeddhisme opgenomen worden in de eigen cultuur.
Heel anders is dat met de term “Xenosboeddhisme” die Arjen Lubach gebruikt in zijn zondagavondshow (te zien op b.v. You Tube). Het boeddhisme krijgt hier een flinke veeg uit de pan en er wordt duidelijk gemaakt dat de kijk op het boeddhisme in Nederland wel erg rooskleurig is.
Terug nu naar het tuinbeeld.
Volgens Paul van der Velde , hoogleraar Aziatische godsdiensten aan de Radbouduniversiteit in Nijmegen, is een beeld van boeddha voor sommige mensen louter decoratie; voor anderen is het van spirituele waarde. Ze “hebben er iets mee” en ervaren er een bepaalde rust bij. Als tuinbeeld krijgt het een speciaal plekje b.v. aan de rand van een vijver of onder een paar bomen, liefst Japanse esdoorns.
Uit een enquête van het Nipo (2010) blijkt dat ongeveer 3 miljoen Nederlanders één of meer boeddha beelden in huis of tuin heeft. Volgens de ondervraagden “heeft het beeld iets” en dat is “een zekere uitstraling”. Het moet ook met respect worden behandeld.
Geluk, gezondheid, voorspoed en liefde
Hier volgt een kleine greep uit de zinnen waarmee sites hun boeddha beelden aanbieden:
“De symboliek van een boeddha beeld is prachtig. Zo zou een boeddha beeld o.a. geluk, gezondheid, voorspoed en liefde brengen. Het is één van de redenen waarom mensen zo’n religieus boeddha beeld willen hebben.” “Boeddha beelden voor de tuin geven uw tuin een oosterse tint. Bovendien zijn boeddha beelden voor in de tuin niet alleen mooie kunstwerken maar hebben ook een uitstraling van rust”. “Een boeddha is het perfecte beeld voor extra sfeer in je tuin. Daarnaast straalt een boeddha beeld ook nog eens rust uit”.
“Een Boeddhabeeld staat voor ontwaken, maar ook voor het bewandelen van de middenweg, voor het vermijden van extremen en uitersten. Kortom voor balans en een evenwichtig leven. En dat is precies wat het boeddha beeld uitstraalt in jouw tuin of op jouw balkon. Het geeft meteen die heerlijk relaxte sfeer”
Rust, geluk, voorspoed, liefde, oosterse tint, evenwichtig leven, relaxte sfeer… De uitdrukking “ik voel me helemaal zen” lijkt hier van toepassing. Een bij elkaar voegen van oosterse sfeer en uit hun verband gerukte boeddhistische termen. Er bestaat een woord voor: “boeddhisme-light”
Is het beeld van boeddha de nieuwe tuinkabouter? Dat lijkt me van niet. Daarvoor heeft het te veel met religie te maken. En dat kan je van de vrolijke vriend met puntmuts toch niet zeggen.
Brengt een boeddha beeld geluk en mag je het voor jezelf kopen of alleen krijgen?
Happy Boeddha
Het beeld van de lachende dikzak die ook wel “Lachende of Happy Boeddha” wordt genoemd is eigenlijk geen boeddha maar stelt de Chinese zen meester Poe-Tai Ho-Shang voor. Hij staat voor geluk, voorspoed en vruchtbaarheid. Daarom wordt hij meestal cadeau gegeven of gekregen. Het brengt vooral geluk als je hem over zijn dikke buik wrijft.
Het niet mogen kopen van een beeld van de mediterende boeddha berust op een misverstand. In Thailand bijvoorbeeld gebruikt men eerder een woord dat overeenkomt met “huren” als men een boeddha beeld wil hebben. Een boeddha beeld wordt eerder als een echte persoon behandeld en die kun je immers niet kopen of bezitten.
Door Liesbeth Benneheij
De gegevens zijn gehaald van het internet en uit het boek van Paul van der Velde: De Boeddha in het tuincentrum
Photo happy buddha by Anukrati Omar on Unsplash