De honingbij ligt steeds meer onder vuur. Steeds vaker tonen onderzoeken aan dat de gedomesticeerde honingbij het voor de wilde soortgenoten moeilijker maakt om genoeg nectar en stuifmeel te vinden. Op ons complex staan ook maar een beperkt aantal bijenkasten. Hoe helpen we dan de wilde bij op onze tuin? Zo gemakkelijk is het niet want wilde bijen laten zich moeilijk manipuleren.
Tot voor kort dacht iedereen dat de honingbij alles bestoof wat er te bestuiven viel en was de wilde bij het ondergeschoven kindje. Pas sinds een paar jaar krijgen we in de gaten dat wilde bijen en zweefvliegen een grotere rol spelen bij de gewasbestuiving dan honingbijen. Ze nemen zelfs zestig procent van de totale bestuiving voor hun rekening. Ook blijkt uit onderzoek dat honingbijen zorgen voor veel zelfbestuiving en juist wilde bijen voor veel kruisbestuiving. In perioden van overvloed is een invasie van honingbijen in de natuur vaak geen acuut probleem. Maar als het bijenvoedsel schaarser is, gaat het wel wringen. Bij een analyse van een reeks bijenstudies uit 2017 blijkt uit de helft daarvan dat honingbijen een negatief effect hebben op wilde bijen.
De grootste bedreiging voor de wilde bij is het gebrek aan goede voedselplanten. Door vergroting van de bloemenrijkdom kunnen we de wilde bijen helpen.
De juiste plantensoorten
Een voedselrijke omgeving met veel inheemse bloemen van het vroege voorjaar tot de nazomer is onmisbaar voor de wilde bij. Uit recent onderzoek blijkt dat de paardenbloem een van de meest bezochte plantensoorten is. Maar liefst 107 van de 339 onderzochte bijensoorten zijn hierop waargenomen. De top 50 meest bezochte plantensoorten door bijen biedt ook keus voor jouw tuin. Hierin staan planten als beemdkroon, veldsalie, knoopkruid en margriet.
Vrij goedkoop kan je zakjes met gemengde zaden kopen zogenaamd voor de wilde bij, maar dit zijn vaak ‘carnevalsmengsels ‘ die exotische soorten bevatten. De wilde bijen foerageren hier amper op. De honingbij is een generalist en voedt zich met allerlei bloemen. Juist de wilde bijensoorten waarmee het slecht gaat, zijn een stuk kieskeuriger. Goed bijenzaad koop je het beste bij zaadtelers die gespecialiseerd zijn in inheemse plantensoorten. Zij weten welke bijensoorten een duwtje in de rug verdienen en welke planten aanslaan in je tuin.
Het bijenhotel
In ons land leven naast de gedomesticeerde honingbij 357 wilde bijensoorten waarvan ongeveer 60 soorten in de omgeving van Rotterdam voorkomen. Bij de meeste tuincentra zijn tegenwoordig bijenhotels te koop waarvan er heel veel van niet deugen. Dikwijls zijn de diameters van de bamboestokjes te groot of zijn ze aan beide kanten open. In plaats van in een houtblok zijn gangen geboord in plankjes. Funest voor de bijen is als de gangen of stokjes niet glad zijn van binnen want dit kan hun vleugels beschadigen. Soms bevat het hotel dennenappels, houtblokjes en spleetkastjes waar geen bij en nauwelijks andere insecten gebruik van willen maken. Bij het kopen of maken van een bijenhotel moet je goed letten op de juiste diameter van de boorgangen en stengels, of de gangen glad zijn van binnen en het gebruikte hout hard genoeg. Hard hout is veel minder gevoelig voor intrekkend vocht. Het bijenhotel dient op een zonnige plek te staan of te hangen. Na een jaar of twee worden veel hotels ongeschikt door scheuren en schimmelvorming.
De in de grond nestelende bijen
Zelfs als je als hotelier aan alle bijenwensen voldoet, zullen de meeste bijen je hotel voorbijvliegen. Van alle wilde bijensoorten zijn er maar ongeveer 30 die in bestaande holtes nestelen. De overige soorten leven in de grond. Deze bijen kun je op een andere manier helpen door je gazon te verwaarlozen. Kale plekken in het gras zijn voor bijen heel fijn om te nestelen en paardenbloemen vaak hun favoriete plant. Wie geen tuin heeft of het gazon niet wil offeren, kan met leem een broedplek voor bijen maken. Je vult bijvoorbeeld een groentekistje met leem en zet dat op zijn kant of hangt het tegen de muur. Zo creëer je als het ware een bijencamping. De meeste bijen in het bijenhotel sluiten hun nest af met aarde die goed aan elkaar kleeft. Leem voldoet goed en je helpt hen ook nog eens extra.
Knuffelbijen
Sinds een paar jaar kan je als je bijen wil houden zogenoemde knuffelbijen kopen. Dat zijn in feite rosse metselbijen, een wilde bijensoort die het prima doet in ons land. Ze worden bezorgd in een kartonnen koker samen met een houten hotel waarin gaten zijn geboord. Advies van de bijenexpert: NIET doen omdat ze ziektes kunnen verspreiden en je genetisch materiaal introduceert die er niet hoort. Als je de juiste omstandigheden in je tuin creëert, heb je grote kans dat deze rosse metselbijen vanzelf komen.
Door: Hennie van Elderen
Bronnen:
www.bestuivers.nl
www.naturetoday.com
newscientist.nl/nieuws/wilde-bij-verslaat-honingbij/
www.volkskrant.nl/wetenschap/hoe-kun-je-de-bijen-helpen-een-expert-vertelt-wat-je-niet-moet-doen~b2aa31df
www.wur.nl
Photo by Roberto Lopez on Unsplash